İlah Ne Demek? Ayetel Kürsi Üzerinden Bir İnceleme
Kelimeler, insanın düşünce dünyasının yapı taşlarıdır. Onlar, yalnızca iletişim aracından öte, anlam üretme, değerler inşa etme ve dünyayı algılama biçimimizi şekillendiren unsurlardır. Bir psikolog olarak, “ilah” kelimesinin insan zihnindeki yeri ve fonksiyonunu anlamak, insan davranışlarını çözümlemenin önemli bir parçasıdır. Peki, Kur’an-ı Kerim’in Bakara Suresi’nin 255. ayeti olan Ayetel Kürsi’de geçen “ilah” kelimesi ne anlama gelir? Bu soruyu, bilişsel, duygusal ve sosyal psikoloji perspektiflerinden ele alalım.
—
Bilişsel Psikoloji Perspektifi: Anlam ve Anlamlandırma
Bilişsel psikoloji, insanın bilgi işleme süreçlerini inceler. İnsan zihni, çevresindeki dünyayı anlamlandırmak için semboller ve kavramlar kullanır. “İlah” kelimesi de bu kavramlardan biridir. Ayetel Kürsi’de geçen “Allahü la ilahe illâ hüvel hayyül kayyûm” ifadesi, Allah’tan başka ilah olmadığına vurgu yapar. Bu, insan zihninin tek bir mutlak varlık arayışını ve bu varlığa yönelme eğilimini yansıtır.
İlah kavramı, insanın kontrol ve güven arayışının bir sonucudur. İnsan, belirsizlik ve kaos karşısında bir merkez arar. Bu merkez, “ilah” kavramıyla sembolize edilir. Ayetel Kürsi’deki bu ifade, insanın zihinsel düzen arayışını ve bu düzeni sağlayan mutlak bir varlık arzusunu yansıtır.
—
Duygusal Psikoloji Perspektifi: Bağlanma ve Güven
Duygusal psikoloji, insanın duygusal deneyimlerini ve bu deneyimlerin davranışlara etkisini inceler. İnsan, duygusal olarak güven arayışında olan bir varlıktır. Ayetel Kürsi’deki “O, Hayy ve Kayyum’dur” ifadesi, Allah’ın sürekli diri ve her şeyi yöneten olduğunu belirtir. Bu, insanın duygusal güven ihtiyacını karşılayan bir özellik olarak algılanabilir.
İlah kavramı, duygusal bağlanma teorisiyle de ilişkilidir. İnsan, güvenli bir bağlanma figürü arar. Ayetel Kürsi’deki Allah’ın sıfatları, bu güvenli bağlanma figürünün özelliklerini taşır. İnsan, duygusal olarak bu mutlak varlığa yönelerek içsel huzur ve güven arayışını sürdürür.
—
Sosyal Psikoloji Perspektifi: Toplumsal Kimlik ve İlah
Sosyal psikoloji, bireyin toplumsal bağlamdaki davranışlarını ve bu davranışların toplumsal yapılarla ilişkisini inceler. İnsan, toplumsal bir varlık olarak, kimlik ve aidiyet arayışındadır. Ayetel Kürsi’deki “Lehu ma fissamâvâti ve mâ filard” ifadesi, Allah’ın göklerde ve yerde olan her şeyin sahibi olduğunu belirtir. Bu, insanın toplumsal olarak ait olduğu evrenin mutlak sahibine yönelme arzusunu yansıtır.
İlah kavramı, toplumsal kimlik teorisiyle de ilişkilidir. İnsan, toplumsal kimliğini oluştururken, ait olduğu mutlak bir varlığa yönelir. Ayetel Kürsi’deki Allah’ın sıfatları, bu mutlak varlığın özelliklerini taşır ve insanın toplumsal kimlik arayışında bir referans noktası oluşturur.
—
Sonuç: İlah Kavramının Psikolojik Derinliği
Ayetel Kürsi’deki “ilah” kavramı, insanın bilişsel, duygusal ve sosyal ihtiyaçlarını karşılayan bir merkez olarak ortaya çıkar. İnsan, anlam arayışı, güven ihtiyacı ve toplumsal kimlik arayışı içinde “ilah” kavramını oluşturur ve bu kavramla ilişki kurar. Ayetel Kürsi’deki Allah’ın sıfatları, bu ihtiyaçların karşılanmasında bir model sunar.
Okuyucular, kendi içsel deneyimlerini ve “ilah” kavramına yükledikleri anlamları sorgulayarak, bu kavramın kendi yaşamlarındaki yerini keşfedebilirler. Bu keşif, insanın kendini anlaması ve içsel huzura ulaşması yolunda önemli bir adım olabilir.